Türkiye'de görebileceğiniz 10 eşsiz arkeolojik eser
Tanıtım çalışmaları kapsamında 'kültürportalı' web sayfası oluşturan Kültür ve Turizm Bakanlığı, 'Türkiye'de Görülebilecek 10 Eşsiz Arkeolojik Eser' listesi hazırladı. 'Geçmişe uzanan bir yolculuk yap, tarihe dokun, eşsiz eserleri keşfetmeye hazırlan. Kendini antik çağlarda hissedeceğin benzersiz bir deneyime adım at' denilerek yayınlanan listede Göbeklitepe'den Zeus Tapınağı'na 10 bölge tanıtılıyor.
Göbeklitepe T Formlu Taşlar - Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi
2018 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne kaydedilen Göbeklitepe, bu büyüklükteki en eski anıt ve ilklerin ötesinde, birçok anlamda tarihin sıfır noktasını oluşturuyor. İnsanın avcı toplayıcı olarak yaşamını sürdürdüğü bir dönemde, ileri düzeyde mimarlık gerektiren tapınaklar inşa etmesi tüm dünyada şaşkınlık yarattı. Tarih öncesi insanın inanç dünyasını yansıtan, animist figürlerle zenginleştirilmiş tapınaklar ve bu tapınaklarda bulunan dikili taşlar Göbeklitepe’nin arkeoloji tarihinin en önemli keşiflerinden biri olmasını sağladı.
Göbeklitepe'den çıkarılan aslan, boğa, tilki, turna, yılan ve insan formlu ve özel figürlerin olduğu dikili taşlar ortalama 4-6 metre yükseklik ile 10-14 ton ağırlığında. Bu dikili taşlar, Göbeklitepe Örenyeri'nin yaklaşık 500 metre kuzeyinde bulunan taş ocağından T formu verilerek yekpare bir biçimde yontularak tapınak alanına getirilmiş. Dikili taşların üzerindeki betimlemeler zengin bir iç dünya, detaylı bir matematiksel bir hesap ve gelişmiş bir tekniğin sonucu.
Göbeklitepe'den sonra Neolitik insanının bilinenin aksine daha gelişmiş bir el becerisi, mimari ve matematiksel bir zekaya sahip olduğu kanıtlandı. Orjinallerini Göbeklitepe Örenyerinde görebileceğiniz dikili taşların bire bir kopyalarını Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi'nde görebilirsiniz.
Celsus Kütüphanesi - İzmir Efes Örenyeri
2015 yılında UNESCO Dünya Mirası olarak tescil edilen Efes’in en gösterişli yapılarından birisi olan Celsus Kütüphanesi, Konsül Gaius Julius Aquila tarafından babası Asya Genel Valisi Celcus Polamaeanus adına MS 117 yılında bir anıt mezar olarak yaptırılmış. Yapı, hem kütüphane hem de mezar anıtı olarak biliniyor.
Yapının, oldukça gösterişli mimari süslemeleri olan ön cephesi dört çift sütunla taşınıyor. Her çift sütunun arkasında birer niş, arasında birer kapı ve pencere bulunuyor. İki kenarında heykel kaideleri bulunan cepheden kütüphanenin içine geçişi sağlayan üç kapı var.
Kütüphane cephesinin üst katında bulunan pencereler, kapıların üzerine gelecek şekilde tasarlandı. Yapıda, dokuz basamaklı geniş bir merdivenle çıkılan, simetrik olarak yerleştirilmiş üç kapı bulunur. Cephenin nişleri içinde dört heykel görülmektedir. Orijinalleri Viyana Efes Müzesi’nde sergilenen bu heykeller, Celsus’un erdemlerini sembolize eder. Buna göre soldan sağa Sophia bilgeliği, Arete özgüveni, Ennoia muhakeme gücünü ve Episteme bilginliği temsil eder.
Afrodit Tapınağı - Aydın Afrodisias Örenyeri
2017 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne giren ve günümüzde çok iyi korunmuş anıt yapıları ile Türkiye’nin en önemli arkeolojik yerlerinden biri olan Afrodisias Örenyeri'nin en önemli yapısı kuşkusuz Afrodit Tapınağı. Tapınağın ilk yapımı Arkaik devirde gerçekleştirildi.
Tapınak, MS 500 civarında kiliseye dönüştürüldü. Bu özenli ve detaylı dönüşüm, aynı zamanda muazzam bir mühendislik girişim. Tam anlamıyla ters yüz edilen tapınağın içi dışına çıkarılmış. Afrodit Tapınağı’nın günümüzdeki yapısının, Geç Antik Çağ’da dönüştürülmüş olan kilise olduğu biliniyor.
Arsuz Stelleri - Hatay Arkeoloji Müzesi
Arsuz Stelleri 2007 yılında Hatay’ın Arsuz ilçesinin Uluçınar bölgesinde bir donanma üssü arazisi içinde bulundu. Şu an Hatay Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen Arsuz Stelleri içerdiği şahıs ve yer adları bakımından, bölgenin tarihine ve tarihi coğrafyasına ait çok ilginç bilgiler içeriyor.
Yaklaşık olarak 2.2 metre yüksekliğinde ve 0.5 metre genişliğinde olan stellerin ön yüzlerinde kanatlı bir güneş kursunun altında muhtemelen kralı temsil eden bir erkek figürün elini tutmuş bir şekilde Fırtına Tanrısı resmediliyor.
Her iki stelin üzerinde 8 ve 9 satırlık birer hiyeroglif yazıt bulunuyor. Stellerin yazıtları birbirlerinin kopyası. Metnin yazarı kendisini, Kral Manana’nın oğlu Walistin Kralı, kahraman Suppiluliuma olarak tanıtıyor. Tahıl tanrısının ve Şarap tanrısının yardımlarıyla babasının gücünü ve adaletini aldığını söyleyerek döneminin refahına değiniyor. Daha sonra düşman ülkelere karşı kazandığı zaferlerden söz ediyor.
Antoninler Çeşmesi - Burdur Sagalassos Örenyeri
2009 yılında UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne giren Sagalassos Örenyeri’nin içinde bulunan Antoninler Çeşmesi Sagalassos'un en özel yapısı.
Roma İmparatorlarından Marcus Aurelius döneminde yapılan çeşme, MS 160-180 yıllarında Yukarı Agora’nın kuzeyine inşa edilmiş. Görkemli çeşmenin yapımında yedi farklı renkli taş kullanılmış.
Tek katlı çeşme 28 metre uzunluğunda ve yaklaşık 9 metre yüksekliğinde. Her iki ucunda dışarıya doğru çıkıntı yapan sütunlu birer podyum (edikula) yer alıyor. Çeşmenin iki ucundaki edikulaların alınlıklarında sarmal süsler kullanılmış. Diğer alınlıklar yarım daire veya üçgen biçimli. Ortalarında Medusa başı kabartmaları yer alıyor. Çeşmenin en sağ ve en solunda ise Dionysos'a ait heykeller var.
Büyük Artemis Heykeli - İzmir Efes Müzesi
Artemis, Yunan mitolojisinde Zeus ile Leto’nun kızı, Apollon’un kız kardeşi olarak biliniyor. Roma mitolojisindeki adı Diana. Vahşi doğanın, ormanın, avcılığın ve ayın tanrıçası.
Büyük Artemis Heykeli, Anadolu’nun tarih öncesi çağlardan beri ana tanrıçası olan Kybele ile özdeşleşmiş olan bereketi temsil ediyor. Efes’te Prytaneum’da bulunmuş olan kolosal heykel Efes’li Artemis’in tüm özelliklerini taşıyor.
Tanrıçanın elbisesi, dikdörtgenimsi bölmelere yerleştirilmiş Efes’in simgesi olan arı ile aslan, koç, geyik, grifon ve rozet kabartmalarıyla süslenmiş. Bu bezemeler tanrıçanın hayvanlar üzerindeki hâkimiyetinin göstergesi.
Orfeus Mozaiği - Şanlıurfa Haleplibahçe Mozaik Müzesi
Edessa (Urfa)’da günümüzde bilinen en erken tarihli mozaik Roma İmparatorluğu’nun vasal krallığı olan Osrhoene krallığı dönemine (MS 194 yılına) tarihlenen ve mitolojik figür olan Orpheus (Orfeus) tasvirli mozaiktir. Mozaikte lir çalan ozan Orpheus’un etrafına toplanan çeşitli hayvanlar müziği dinlerken tasvir edilmiş. Ozan Orpheus, orfizm denilen mistik inancın kurucusu sayılıyor.
İskender Lahdi - İstanbul Arkeoloji Müzeleri
İskender Lahdi, üzerindeki betimlemeleri ve tarihsel anlatımıyla dikkat çekici özellikte. MÖ 4. yüzyıla sonuna tarihlenen eserin İssos Savaşı sonrasında İskender tarafından Sidon tahtına oturtulan Abdalonymus’a ait olduğu düşünülüyor.
Lahit adını eserin kabartmasında yer alan Büyük İskender figüründen alıyor. Dünyaca ünlü olan lahit Türk müzecilik tarihinde önemli bir yere sahip.
Eser, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin en nadide parçalarından biri olarak sergileniyor.
Çingene Kızı Mozaiği - Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi
Zeugma Müzesinin en kıymetli eseri MS 2'nci yüzyıl tarihli Maenad ya da daha bilinir adıyla Çingene Kızı Mozaiği'dir.
Maenad Villası’nda yemek odasının taban mozaiğinin geriye kalan tek parçasını meydana getiren figürün gözlerindeki mahzun ifade, bu mozaiği müzenin en beğenilen buluntusu yaptı ve Zeugma’nın Mona Lisa’sı olarak adlandırılarak antik kentin ve müzenin simgesi haline getirdi.
Zeus Tapınağı – Kütahya Aizanoi Antik Kenti
Aizanoi Antik Kenti’nde bulunan Zeus Tapınağı MS 1. yüzyılda İmparator Domitianus döneminde inşasına başlanılmış MS 2. yüzyılda İmparator Hadrian döneminde inşası tamamlanmış. Bir tepe üzerine kurulmuş olan ve şehrin önemli dinsel yapısı olarak görülen tapınak dünyanın en iyi korunmuş Zeus Tapınaklarından biri.
Tapınağın ön galeri duvarlarında İmparator Hadrian'i ve Aizanoi için önemli hizmetler görmüş Apuleius'u öven yazıtlar yer alıyor.
Tanrılara sunulan hediye ve sunakların saklandığı depo, Anadolu’nun toprak ve bereket tanrıçası Kibele’nin kült yeri olarak kullanılmış. İnşa edildiği günden bugüne ayakta kalmayı başarmış tapınak bölgede yaşayan insanların izlerini üzerinde barındırıyor.