Plastik deniz hayvanları üzerindeki korkunç etkisi
Ulvi Taşkın yazdı...
11 Ekim 2024 - 10:25
Plastik kirliliğinin deniz yaşamı üzerindeki sonuçları ciddidir. Bu maddelerin kazara yutulması deniz organizmalarının sağlığını bozar, iç yaralanmalara, sindirim sisteminin tıkanmasına ve aşırı durumlarda ölüme yol açar. Plastik kalıntıların deniz hayvanlarının doku ve organlarında biyolojik olarak birikmesi, fiziksel hasarın yanı sıra üreme ve metabolik sistemlerini bozarak uzun süreli toksik etkilere yol açabilir.
Bir zamanlar hayat ve güzelliklerle dolu olan okyanuslarımız artık ciddi bir hastalığın, plastik kirliliğinin izlerini taşıyor. Ampirik kanıtlar ikna edici ve okyanusun derinliklerinden yürek burkan hikayeler duyuluyor. Vakalar, midesi kilolarca plastik atıkla dolu Seattle'da kıyıya vuran gri bir balinadan, sindirim sistemine takılan bir plastik ambalaj parçası yüzünden hayatı kısa kesilen İskoçya'daki genç bir fok'a kadar uzanıyor.
Plastik geçtiğimiz yüzyılda insanlığa ve ilerlemesine büyük katkı sağladı. Sağlık hizmetlerinde devrim yarattı, evleri daha enerji verimli hale getirdi ve plastik alternatifler yaratarak ahşap ve pamuk gibi doğal kaynakların korunmasına yardımcı oldu. Peki tüm bunların maliyeti nedir? Bildiğiniz gibi plastik çabuk bozulmaz. Bu onun hem en iyi kalitesi hem de en kötü özelliği olarak tanımlanabilir. Ancak mantıksal olarak bir malzeme onlarca yıl dayanacaksa o malzemenin küçük miktarlarda üretilmesi gerekir. Ancak ne yazık ki gerçekler aksini söylüyor. Yalnızca okyanuslarda beş trilyondan fazla plastik parçası var. Çok değil mi? Bakalım bu akıllara durgunluk veren miktarın dünya okyanuslarına nasıl ulaştığına ve deniz yaşamına ne yaptığına…
Dünya çapında her yıl 300 milyon tonun üzerinde plastik atık üretiliyor ve bu sayı her geçen gün artmaya devam ediyor. Ancak üretilen plastiğin yalnızca %9'u geri dönüştürülüyor ve geri kalanı yakılıyor veya atılıyor. Bunun sebeplerinden biri de üretilen plastiğin %50'sinin tek kullanımlık olmasıdır. Yani, yaratıldığı amaca hizmet ettiği anda bir kenara atılacağı net düşüncesiyle yaratılmıştır. Buna pipetler, plastik poşetler, su şişeleri vb. dahildir.
Okyanuslar belki de plastik atıklar açısından en savunmasız ortamdır. İnanılmaz derecede geniş ve derin olan okyanus, küresel kirlilik için büyük bir lavabo görevi görüyor. Plastik deniz sularına karıştığında sınır tanımıyor. Dalgalar ve fırtınalar, plastiği okyanusun en uzak noktalarına bile taşıyabiliyor; orada büyük miktarlarda birikiyor veya kıyı şeritlerine çarpıyor. Denizde birkaç ay veya yıl kaldıktan sonra plastik, bir kum tanesi kadar küçülene kadar giderek daha küçük parçalara ayrılıyor. Bu, okyanuslardan plastik çıkarılmasını son derece zorlaştırıyor, hatta neredeyse imkansız hale getiriyor ve bu da okyanusu, sakinleri için daha da tehlikeli hale getiriyor.
Her yıl yüz binlerce deniz hayvanı plastik atıklara dolanıyor, hareketlerini ve beslenme yeteneklerini kısıtlıyor, yaralanmalara ve enfeksiyonlara neden oluyor. Ayrıca görsel olarak kafası karışan ve plastik atıkları yiyecek sanarak yutulmasına yol açan birçok hayvan için de olumsuz sonuçlar ortaya çıkıyor. Bu fenomen en çok kuşlarda, kaplumbağalarda, küçük ve büyük balıklarda görülür. Plastiğin yutulması maalesef hayvanlar için ölümcül olabilir. Yüzen plastik, yüzeyinde mikrop ve yosun biriktirir ve bu da plastiğe bazı deniz hayvanları için iştah açıcı bir koku verir. Hayvanlar bunu tükettiğinde, yutulan plastik iç organları delebilir veya ölümcül bağırsak tıkanıklıklarına neden olabilir ve ayrıca açlığa da yol açar çünkü plastikle doldurulmuş bir mide, aslında vücudunda besin maddesi bulunmayan hayvana beslendiği yanılsamasını verir.
Ek olarak plastikler, okyanusa sürüklenen ve zararlı kimyasallar içeren kirletici maddeleri emer. Ön araştırmalar, hayvanların bu zehirli parçacıkları tüketmesinin organlarına zarar verebileceğini, onları hastalıklara karşı daha duyarlı hale getirebileceğini ve üremelerini olumsuz yönde etkileyebileceğini öne sürüyor.
Plastik, deniz hayvanlarının yanı sıra dünya okyanuslarındaki mercan oluşumlarına da olumsuz etki yapıyor. Okyanus ekosistemlerimizin önemli bir parçası olan ve binlerce türe ev sahipliği yapan mercan resiflerini öldürdüğü tespit edildi. Plastikler bakteri taşır ve ışığın ve oksijenin mercanlara girmesini engeller. Plastikle temas eden mercanların hastalanma olasılığı %89 daha fazladır.
Bu kadar büyük miktarlarda plastik kullanmaya devam ederek hem kendi sağlığımıza hem de her canlının sağlığına zarar veriyoruz. Daha önce de belirtildiği gibi plastik bozulmaz. Plastiğin boyutu zamanla küçülse de asla tamamen kaybolmaz. Yakın zamanda bir yüzyıldan fazla süredir hayatta kalan bir gofret ambalajı bile keşfedildi.
Dünya okyanuslarında 150 milyon tonun üzerinde plastik atık bulunuyor.
Her yıl okyanuslara yaklaşık 1 milyon ton plastik malzeme atılıyor.
Önlem alınmazsa plastik atık miktarı 2040 yılına kadar üç katına çıkabilir.
2050 yılına gelindiğinde okyanuslarda balık kadar plastik olacak.
Mikroplastik suyu kirletiyor, onu yiyecek sanan deniz hayvanlarının iç organlarına zarar veriyor.
Mikroplastikler yiyeceklerimize, içtiğimiz suya ve soluduğumuz havaya karışıyor. Pek çok plastik ürün sağlığımızı tehdit edebilecek tehlikeli katkı maddeleri içerir.
Doğmamış bebeklerin kan örneklerinde bile mikro plastiklere rastlanabiliyor.
BM'ye göre okyanus havzalarında galaksimizdeki yıldızların sayısından yüzlerce kat daha fazla plastik mikro partikül bulunuyor.
Rastgele plastik tüketimini durdurabilecek ve hız trenini yavaşlatabilecek tek kişi biz insanlarız.
Elbette büyük üreticiler ve mevzuat da bir faktör, ancak bugün neden plastik poşeti, plastik plakayı ve ekstra ambalajı da bir kenara atmayalım? Yapabiliriz!
YORUMLAR